Z pewnością jednym z trudniejszych elementów do tłumaczenia są czasowniki. W przeciwieństwie do np. rzeczowników nie posiadają jednego odpowiednika w języku polskim – polskiemu rzeczownikowi na ogół odpowiada jeden rzeczownik w języku obcym: np. rzeczownik książka odpowiada angielskiemu book, niemieckiemu Buch, francuskiemu livre czy też hiszpańskiemu libro. Rzadko za to zdarza się, aby jakiemuś polskiemu czasownikowi odpowiadał tylko jeden czasownik w języku obcym. Na pewno już się o tym przekonałaś/eś i wiesz, że jeden polski czasownik może mieć kilka, a nawet kilkanaście odpowiedników tłumaczeniowych w różnych językach. I na odwrót: jednemu czasownikowi obcojęzycznemu może odpowiadać kilka bądź kilkanaście różnych czasowników czy też fraz w języku polskim./
W tym wpisie nie będzie jednak o rozmaitych czasownikach, ale o jednym, bardzo specjalnym czasowniku mieć. Dlaczego akurat ten czasownik? A to dlatego, że mieć to, oprócz czasownika być, podstawowy czasownik w prawie każdym języku. Ze względu na jego istotne znaczenie, pokażę Ci, w jaki sposób czasownik mieć może zostać przetłumaczony w różnych kontekstach w językach germańskich (języku angielskim i niemieckim) oraz romańskich (francuskim i hiszpańskim).
Różne zastosowania czasownika „mieć”
W językach germańskich czy romańskich czasownik mieć jest dynamicznym i elastycznym słowem. Używamy go, aby przekazać różne informacje, od
prostego posiadania do użycia jako pomocniczego czasownika, w celu
wprowadzenia innych znaczeń, a także, aby utworzyć różne czasy (np. „zrobiłem to“). Czasownik mieć w języku polskim, w odróżnieniu od języków germańskich czy romańskich, nie jest posiłkowy, co oznacza, że nie tworzy rozbudowanych form czasownikowych ani trybów. Posiada on jednak funkcję posiłkową służącą do budowy orzeczenia złożonego, podobnie do czasowników modalnych (np. w j.angielskim): Masz iść, mam zrobić zakupy, ma odrobić zadanie. Jest więc używany w sposób równie dynamiczny, jak jego angielski czy francuski odpowiednik, dla różnych znaczeń i funkcji. Jak zapewne zdajesz sobie sprawę, najczęstszymi funkcjami jest użycie czasownika mieć do wyrażenia posiadania, wieku, emocji oraz noszenia ubrań.
Czasownik nieprzechodni niedokonany mieć oraz zwrotny niedokonany mieć się
Jeżeli językoznawstwo nie jest Ci obce, to, co teraz napiszę, nie powinno być dla Ciebie czarną magią 😉
też, o co chodzi z czasownikami nieprzechodnimi czy zwrotnymi. W tym
wpisie omówię różne znaczenia czasownika nieprzechodniego niedokonanego mieć, a także zwrotnego niedokonanego mieć się. Nie uwzględnię jednak idiomów czy też związków frazeologicznych, bo za Chiny ludowe byśmy się nie wyrobili 😉
P.S. Aha i ważna sprawa: B, które się zaraz pojawi to biernik, a D to dopełniacz, przypadki takie 😉
1. mieć: być w posiadaniu czegoś (mieć+B., nie mieć+D.)
Jak widzisz, czasownik mieć jest tłumaczony podobnie we wszystkich czterech językach. W tym podstawowym kontekście (posiadać coś) nie ma trudności translacyjnych 🙂
2. mieć: wyrażanie wieku (mieć+… lat/lata)
Tu ciekawostka: w języku polskim, francuskim i hiszpańskim czasownik mieć jest tłumaczony podobnie, za to w językach germańskich (tu angielskim i niemieckim) użyjemy czasownika być (jestem trzydzieści lat). Tak przy okazji – to chyba najczęstszy błąd Polaków uczących się angielskiego. Na szczęście Francuzi się z nami identyfikują, mówiąc dodatkowo aj av, więc nie jest jeszcze tak źle. Jak to mówi Paul Taylor: What the fuck France? Ale tyle tych żartów, wróćmy do poważnego tonu.
3. mieć: przedstawianie się (mieć+na imię)
No i znów mała rewolucja. Zwrot mieć na imię został przetłumaczony na różne sposoby w językach obcych:
– w j. angielskim imię to/imieniem jest
– w j. niemieckim, francuskim i hiszpańskim przez zastosowanie czasownika nazywać się.
4. mieć: znajdować się (negacja) (mieć+D.)
Co na to pozostali? Jest, znajdować się. W sumie też przejdzie!
5. mieć: wyrażanie emocji (mieć+B., nie mieć+D.)
Jak widzisz, zarówno w j. angielskim, niemieckim, francuskim i hiszpańskim zwrot mieć pewność tłumaczymy jako być pewnym. Ponadto, w tych językach zwrot mieć nadzieję wyraża się poprzez jeden czasownik. Tu się wyróżniamy (albo po prostu inni nie chcą mieć z nami nic wspólnego). Hmmm…
6. mieć: musieć coś zrobić (mieć+B. do+D/nie mieć+D. Do+D.)
W językach obcych zwrot mam coś do zrobienia wyrazimy poprzez czasownik musieć.
W j. angielskim i francuskim zdanie Mam jeszcze obiad do zrobienia możemy przetłumaczyć dosłownie, używając czasownika musieć, będzie to jednak mniej naturalne:
– j. angielski: I still have dinner to cook.
– j. francuski: J’ai encore un dîner à cuisiner.
granicą. Na przykład trudno wyobrazić sobie kanapkę jako obiad 🙂
7. mieć: być w coś ubranym (mieć+B./nie mieć+D.)
Polskie wyrażenie mieć coś na sobie przetłumaczymy za pomocą jednego czasownika: nosić. I po co komplikować sobie życie?
8. mieć: czasownik posiłkowy używany do podkreślenia aspektu dokonanego innego czasownika (mieć+imiesłów przymiotnikowy bierny dokonany)
języku polskim, za to w językach germańskich powinniśmy wybrać czasownik być (tak jak w przypadku podawania wieku).
9. mieć: czasownik posiłkowy używany do podkreślenia, że czynność jest wykonywana na czyjeś zlecenie (mieć+imiesłów przymiotnikowy bierny niedokonany)
O ile w języku angielskim występuje podobna konstrukcja do naszej, w językuniemieckim zamiast czasownika mieć mamy zostawić (coś komuś do zrobienia) a w języku francuskim i hiszpańskim zrobić. Każdy jak widać ma inny stosunek do delegowania zadań.
10. mieć się: czasownik zwrotny niedokonany do określenia samopoczucia
W języku angielskim i hiszpańskim jakże popularny zwrot Jak się masz? przetłumaczymy dosłownie jako Jak jesteś?, zaś język niemiecki i francuski oferuje nam Jak Tobie idzie? Znów nie mogą dojść do kompromisu.
Tak jak widzisz, czasownik mieć może mieć wiele różnych odpowiedników w zależności od kontekstu w jakim się znajduje. W słownikach języków obcych znajdziemy obszerne tłumaczenie tego czasownika. Dlatego tak ważne jest, aby ucząc się czasowników, zwłaszcza tych podstawowych, jakimi są być i mieć, pokazać ich znaczenie w różnych kontekstach.